Cumhuriyet ne zaman, hangi ilde ilan edildi? Cumhuriyet kim tarafından ilan edildi?

Yarın 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı olduğu için insanlar bu günün anlam ve önemini merak ediyor. Peki Cumhuriyet Bayramı ne zaman ilan edildi? Nerede ve nasıl ilan edildi? İşte konuya ilişkin detaylar...

29 Ekim Cumhuriyet Bayramı her sene ülkemizde kutlanıyor. Yarın da 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı olduğu için vatandaşlar bu günün anlam ve önemini araştırıyor. Peki 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı ne zaman ilan edildi? Nerede ve nasıl ilan edildi? İşte merak edilen soruların cevabı…
Cumhuriyet ne zaman ilan edildi?
Türkiye Devleti’nin yönetim şeklinin değişmesi ve cumhuriyet olması bu günde gerçeklemiştir. İkinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 29 Ekim 1923 tarihinde yapılan oturumda Mustafa Kemal Atatürk’ün önceden hazırlamış olduğu anayasa değişiklik teklifinin kabul edilmesidir.
Daha da açacak olursak Türk milletini çağdaş bir hale getirmeyi hedefleyen Türk devriminin bir adımıdır. Bundan sonraki değişme, yenilenme de reformların da önünü açmıştır.
"29 Ekim 1339 (1923) tarih ve 364 sayılı Teşkilât-ı Esasîye Kanununun Bazı Mevaddının Tavzihan Tadiline Dair Kanun" ile 1921 Teşkilât-ı Esasîye Kanunu'nun altı maddesinde (1, 2, 4, 10, 11 ve 12. maddeler) değişiklik yapılmış; birinci maddesi şu şekilde değiştirilmiştir:
"Hâkimiyet, bilâkaydü şart Milletindir. İdare usûlü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına müstenittir. Türkiye Devletinin şekl-i Hükûmeti, Cumhuriyettir."
Bunun yanı sıra anayasada yapılan diğer değişiklikler kapsamında cumhurbaşkanlığı makamı da oluşturulmuştur. Bu doğrultuda yeni karar ile cumhurbaşkanı seçiminin Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kendi üyelerinin seçmesine karar verilmiş; aynı zamanda hükümetin kuruluş usulü değiştirilmiştir. Bu doğrultuda parlamenter sisteme geçilmiştir.
Cumhuriyet hangi gün ilan edildi?
29 Ekim 1923 tarihinde Pazartesi günü ilan edilmiştir.
Cumhuriyet nerede ilan edildi?
Ankara’da ilan edilmiştir.
Cumhuriyet ne zaman ve kim tarafından ilan edilmiştir?
Mustafa Kemal Atatürk, Erzurum Kongresi’nde zafer kazanıldıktan sonra hükümetin şeklinin değişeceğini dile getirmişti. 23 Nisan 1920 tarihinden beri Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti, milli egemenlik esaslı bir yönetim biçimi baz alıyordu. Adı Cumhuriyet olmasa da bu şekilde yönetilen ülkenin, 20 Ocak 1921 tarihli anayasasında “Hakimiyet kayıtsız şartsız milletindir.” ibaresi yer alıyordu. Bu da cumhuriyet ilan edilmese de o şekilde yönetildiğini gösteriyordu.
Cumhuriyetin ilan edilmemesinin sebebi saltanatın henüz kaldırılmamasıydı.
1 Nisan 1923 tarihinde yeni seçim kararının alınması ile beraber Türkiye Büyük Millet Meclisi dağıldı ve ikinci dönem çalışmalarına başlandı. Yeni seçimlerin ardından Lozan Barış Antlaşması TBMM tarafından kabul edildi. Bu sayede milli bağımsızlık tam anlamıyla ilan edilmiş oldu.
Türkiye Büyük Millet Meclisi 23 Nisan 1920’de açılmıştı lakin Türk devletinin yeni adı daha konulmamıştı. Hükümet, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti adını taşıyor, meclis başkanı hükümet başkanlığı da yapıyordu. Bunun yanı sıra bahsi geçen bu sistemde devlet başkanlığı konumu boştu. Bu yüzden de şuan ki yürürlükte bulunan siyasi rejime uygun düşecek devlet şekli bulunması gerekiyordu.
Hükümet, 25 Ekim 1923 tarihinde istifa edince bir bunalım yaşandı. Bu da Mustafa Kemal’e cumhuriyeti ilan etmek için iyi bir ortam hazırladı. 28 Ekim 1923 tarihinin akşamına kadar yeni hükmet kurulmaması üzerine Mustafa Kemal, Çankaya Köşkü’nde arkadaşlarına şu sözleri söyledi:
"Yarın cumhuriyeti ilân edeceğiz."
Bunun üzerine o gece, İsmet İnönü ile beraber 1921 Anayasası’nın bazı maddeleri değiştirilerek yeni kanun tasarısı hazırlandı. "Türkiye Devleti'nin hükümet şekli cumhuriyettir." hükmünün yer aldığı tasarı üzerinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde yapılan konuşmaların ardından cumhuriyet ilan edildi. 29 Ekim 1923 tarihinde “Yaşasın cumhuriyet” haykırışları ile cumhuriyetin ilanı kesinleşti.
BU gelişmelerin ardından cumhurbaşkanlığı seçimlerine geçildi. Gerçekleştirilen gizli oylama sonucunda 158 milletvekilinin hepsinin oyunu alan Mustafa Kemal, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı oldu. Seçim sonucunda kürsüde konuşma yapan Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk şu sözlerle konuşmasını noktaladı:
"Türkiye Cumhuriyeti mesut, başarılı ve muzaffer olacaktır."
Bu sayede devletin adı veya rejimi ile alakalı olan tartışmalara nokta konulmuş olundu. Alınan kararlar kapsamında yeni rejimde başbakanı cumhurbaşkanı atayacak, başbakan ise bakanları seçerek cumhurbaşkanının onayına sunacaktı. Bu sayede parlamenter sisteme geçildi. İsmet İnönü, ilk hükümeti kurma görevini aldı.
Türk milletinin yapısına en uygun idare şekli olan cumhuriyet rejimine sahip çıkmak ve onu yaşatmak, hepimizin başlıca vatandaşlık görevidir.
29 Ekim 1923 tarihinden itibaren Türkiye’nin yeni yönetim biçimi belirlendi ve cumhuriyet ülkesi olarak kabul edildi. Bu adım arkasından birçok reformu, yeniliği, hakkı getirdi. Birçok alanda yeni haklar belirlenirken vatandaşa verilen en büyük ayrıcalık ise söz sahibi olmaları oldu. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, ardındakilere bir cumhuriyet ülkesi bırakarak bunu devam ettirmelerini istedi. Bu ülkenin kalkındırılacağını, başarılı olacağını ve bunun gelecek nesillerin elinde olacağını söyledi.